‘Nee’ is een volledige zin

ʻNeeʼ is een volledige zin

Als ik mijn jongere zelf iets had willen leren dan was het wel dat ʻneeʼ een volledige zin is. Dat woordje ʻneeʼ gaat natuurlijk over het stellen van grenzen. Want iedereen heeft wel iemand in zijn leven die regelmatig over je grenzen heen gaat. Je ouders, partner, zelfs goede vrienden kunnen je grenzen overtreden zonder dat ze het door hebben. Want iedereen heeft andere ideeën over wat okay voor hem of haar is. Daarom is het belangrijk dat je duidelijk communiceert wat voor jou acceptabel is en wat niet als anderen aanspraken maken op jouw tijd, gastvrijheid, geld of je lichaam.

Het enige gedrag wat je kunt controleren is je eigen gedrag

Het stellen van grenzen gaat niet over het controleren van andermans gedrag, want het enige gedrag wat je kunt controleren is dat van jezelf. Je kunt wel willen dat je partner liever tegen je is, je ouders minder veeleisend zijn of je vrienden minder aandringen op ʻnog een drankje/avondje uit/spelletjeʼ uiteindelijk zullen zij doen wat ze willen. En daar heb je geen controle over.

Dus is het aan jou om grenzen te stellen en daarop actie te ondernemen.

Grenzen stellen, zo doe je dat

Jouw tijd, geld, bezittingen en lichaam

Grenzen liggen voor verschillende mensen op verschillende plaatsen. Ze zullen voor iedereen anders zijn. Het gaat over wat jij prettig vindt en wat niet, dat kan op het gebied van seks zijn, uitgaan, samenleven, wat je doet op vakantie, wat je eet, hoe je je geld wil besteden, enzovoorts. Het gaat over dingen die jij belangrijk vindt. Waar wil je ja tegen zeggen? Wat put je uit? Wat voor soort gedrag maakt je boos of overstuur? Wat of wie wil je beschermen?

Communiceer

Voordat je kunt verwachten dat mensen rekening met jouw wensen houden, zul je die moeten communiceren. Mensen zijn verschillend, daarom kun je niet aannemen dat anderen weten wat je wil. Dus vertel wat je wil en vooral wat je niet wilt. Dat wil niet zeggen dat je bij de eerste kennismaking de ander overlaadt met je wensen en gedachten. Niet al jouw grenzen zijn relevant voor elke relatie. Zo zul je jouw wensen op het gebied van seks niet me je baas hoeven te delen, tenzij je een sekswerker bent.

Wees consequent

Zeker in het begin als je aan het oefenen bent met het stellen van grenzen zul je consequent moeten zijn. Let wel, dit gaat nog steeds over jouw grenzen, wat ben jij bereid te accepteren en wat niet? Welke gevolgen heeft het gedrag van de ander voor jou?

Als bijvoorbeeld een vriendin met je over een onderwerp wilt praten waar jij je oncomfortabel bij voelt, zeg dat dan en ga er vervolgens niet verder op in. Ook niet als zij aanhoudt of er de volgende keer op terugkomt. Hier houd jij de regie.

Als een relatie je slecht behandelt, bijvoorbeeld tegen je schreeuwt of je beledigt, zeg je dat je dit gedrag niet accepteert en wat de consequentie is als de ander toch hiermee doorgaat. Als de ander blijft schreeuwen of je blijft beledigen beëindig je het gesprek met bijvoorbeeld, ik vind het niet prettig dat je tegen me schreeuwt, laten we dit gesprek over een uur voortzetten als je (of als je het vriendelijker wilt zeggen, als we) gekalmeerd bent/zijn. Jij neemt hier controle over de situatie. De ander kan blijven schreeuwen als hij of zij dat wil, maar jij bent niet meer in dezelfde ruimte om ernaar te luisteren.

Wees specifiek

Voordat je communiceert wat je wilt, zul je dat voor jezelf moeten verwoorden

Als je het niet duidelijk voor jezelf kunt verwoorden in een zin, dan is het nog niet in het stadium van een volledig gevormde grens. Idealiter moet je, om een grens specifiek te maken, kunnen aangeven wie, wat, wanneer en waar. Dus bijvoorbeeld: ik wil minstens twee avonden per week alleen thuis zijn zonder verplichtingen. Als je familie, vrienden of partner dan blijven aandringen op nog een avondje gezelligheid dan is het aan jou om te zeggen. ʻSorry vanavond niet.’ Als dat te bod vindt, kun je daarbij een reden geven. ʻSorry vanavond niet, ik heb tijd voor mezelf nodig.ʼ

Je hoeft geen reden te geven

Maar je hoeft geen reden te geven als je dat niet wilt. We, en dan heb ik het vooral over vrouwen, zijn geconditioneerd om aardig gevonden te willen worden. Nee zeggen is vervelend. Dus zeggen we vaak ja, ook al schreeuwt ons hele lijf nee (bron). Als je moeite hebt met nee te zeggen, onthoud dan dat ‘Nee’ een volledige zin is.

Actie en reactie

Als je je grenzen aangeeft en wilt dat anderen zich aan jouw grenzen houden, zul je er consequenties aan moeten verbinden. Dat is vaak niet prettig voor jou en voor je omgeving.

Grijze rots techniek

Helaas zijn er altijd mensen die over je grenzen heen gaan, door bijvoorbeeld het gebruik van manipulatieve technieken zoals emotionele chantage. In zulke gevallen kan de ‘grijze rots’ techniek je helpen om toch stevig in je schoenen te blijven staan.

Stel je een grijze rots voor: onopvallend, nietszeggend, vergelijkbaar met talloze andere die in de buurt verspreid liggen. Je koppelt je emoties los van de situatie. Je kiest ervoor om niet of minimaal te reageren op insinuaties, emotionele chantage of bedreigingen. Je vermijdt zoveel mogelijk oogcontact en houdt je antwoorden zo kort mogelijk. Je gaat niet in op argumenten. Je antwoorden blijven beperkt tot ‘Ja, dat is goed.’ of ‘Nee, dat wil ik niet.’ Als de ander je schuldig probeert te laten voelen over iets, dan antwoord je bijvoorbeeld met ‘dat is vervelend voor je’. Zijn of haar ongemak is niet jouw probleem. Dat is niet gemakkelijk, maar met enige oefening kun je het leren.

Broken record methode

Combineer de grijze rots met de gebroken langspeelplaat techniek. Voor de jeugd: een LP bleef vroeger vaker hangen op dezelfde plek, waardoor hetzelfde deel van de plaat steeds opnieuw gespeeld werd.

In de praktijk betekent dit dat je je standpunt of eis samenvat in een korte verklaring die je tijdens het gesprek kunt herhalen. Verander die verklaring op geen enkele manier, blijf consequent om de boodschap te versterken. Probeer dezelfde toon en hetzelfde stemvolume aan te houden, onthoud dat subtiele veranderingen de indruk kunnen wekken dat je gefrustreerd raakt of twijfelt. Probeer kalm te blijven, zodat je verklaring en houding niet agressief of bedreigend overkomen. Onthoud dat je doel niet is om de ander te intimideren, maar om hem te overtuigen

Valideer de boodschap van je gesprekspartner door zijn/haar woorden te herhalen. Op deze manier zal hij/zij zich gehoord voelen, maar geef niet toe en voeg jouw eis toe. Je kunt bijvoorbeeld beginnen met te zeggen: ‘Ik kan vanavond niet overwerken’ of ‘Dit product is beschadigd en ik wil mijn geld terug’.

Wanneer je gesprekspartner zijn/haar argument uit, moet je het valideren en je standpunt herhalen: ‘Ik begrijp dat u onder grote druk staat, maar toch kan ik vanavond niet werken’ of ‘Ik begrijp dat u dit product niet rechtstreeks aan mij heeft verkocht, maar het is beschadigd en ik wil mijn geld terug.’.

Als de persoon het verzoek probeert te ontwijken, herhaal dan gewoon je verklaring: ‘Dat is niet relevant voor het probleem, ik wil echt…’. Laat de afleidingstechnieken van de ander je niet in verwarring brengen door je een ander pad op te leiden.

Het is zelfs belangrijk dat je geen irrelevante informatie meer geeft of excuses maakt, omdat dit verwarrend kan zijn voor de ander. Blijf bij je standpunt. Je kunt later een verklaring geven, maar alleen als je je standpunt of eis hebt verwoord en je zeker weet dat je gesprekspartner het heeft gehoord en begrepen.

In het geval dat er een belangrijke secundaire kwestie opduikt die verband houdt met de hoofdkwestie, kun je die erkennen maar voet bij stuk houden door te zeggen: ‘Ik ben bereid om die kwestie aan te pakken zodra we dit eerst hebben opgelost. ‘Laten we één stap tegelijk zetten.’

Onthoud ten slotte dat hoe vaker je je idee herhaalt, hoe meer het zich zal consolideren in de geest van je gesprekspartner, zodat hij/zij zal begrijpen dat je niet van gedachten kunt veranderen met irrelevante argumenten of dat je niet vatbaar bent voor manipulatie.

Wees flexibel

Je hoeft niet altijd dezelfde grenzen te hebben, of dezelfde grenzen voor iedereen. Relaties zijn flexibel en hebben een natuurlijke dynamiek. Daarom is het belangrijk om grenzen mee te laten bewegen als relaties veranderen of in noodsituaties.

Wat gij niet wilt dat u geschiedt

Tenslotte is het net zo belangrijk voor je relaties dat je ook andermans grenzen respecteert. Om maar met het gevleugelde gezegde te spreken: ‘Wat gij niet wilt dat u geschiedt, doe dat ook een ander niet.’

Communiceer duidelijk

Duidelijke communicatie kan je helpen te begrijpen waar de persoon zich goed bij voelt en waar zijn grenzen liggen. Het kan nuttig zijn om van tevoren te vragen hoe ze zich voelen, in plaats van aan te nemen dat je hun trui mag lenen of verwachten dat ze je naar het vliegveld brengen.

Let op non-verbale signalen

Naast de woorden van de persoon kan het nuttig zijn om aandacht te besteden aan non-verbale signalen zoals hun toon en lichaamstaal. Deze factoren kunnen je helpen om het comfortniveau in te schatten. Als je gesprekspartner bijvoorbeeld een onzekere toon aanslaat, een gesloten houding heeft of van onderwerp probeert te veranderen, kan dat erop wijzen dat hij zich niet op je gemak voelt bij wat je van hem vraagt.

Accepteer nee als antwoord

Als iemand nee zegt, geeft hij een duidelijke grens aan. Het is belangrijk om dit te respecteren, net zoals je wilt dat anderen jouw grenzen respecteren.

Vat het niet persoonlijk op: Ga er niet van uit dat een grens die wordt gesteld betekent dat je iets verkeerd hebt gedaan of dat de persoon je niet mag. Grenzen gaan vaak over zelfzorg en hoeveel iemand op dat moment kan verdragen. Doe je best om dingen niet persoonlijk op te vatten.

Onthoud dat iedereen andere behoeften heeft

Iedereen moet grenzen stellen op basis van zijn eigen voorkeuren, tolerantie en mogelijkheden. Het is belangrijk om de grenzen van anderen te respecteren, zelfs als ze vreemd lijken of afwijken van wat jij acceptabel vindt.

Verwerk je emotionele reactie

Als iemand een grens stelt in zijn relatie met jou, kun je je afgewezen voelen, waardoor je je gekwetst, boos, teleurgesteld, geschokt of in verlegenheid gebracht kunt voelen. Het kan helpen om na te denken over waarom je je zo voelt. Het verwerken van je emotionele reacties kan je helpen om de grens te accepteren of om ergens anders je behoeften te vervullen.

Probeer de reden achter de grens te begrijpen

Als je het niet eens bent met iemands grenzen, kan het nuttig zijn om de reden te onderzoeken waarom ze worden gesteld, zodat je hun perspectief beter begrijpt. Als de grens te rigide lijkt, kun je je mening geven. Ga uit van medeleven en accepteer dat de ander beslist wat voor hem of haar het beste is.

Respecteer de autonomie van anderen

We hebben ons allemaal weleens schuldig gemaakt aan denken dat we weten wat het beste is voor anderen. Hoewel onze bedoelingen oprecht kunnen zijn en we misschien gewoon voor hen zorgen, moeten we hen vertrouwen en hun recht op autonomie respecteren. Zelfs als de dingen niet goed gaan voor hen, is het belangrijk om hen hun eigen fouten te laten maken.

Houd er rekening mee dat grenzen kunnen veranderen

In een nieuwe relatie, of het nu gaat om een vriendschap, een romantische relatie, een werkrelatie of iets anders, leer je elkaar vaak beter kennen en leer je elkaars grenzen kennen. Deze grenzen kunnen losser of strakker worden naarmate jullie relatie vordert, afhankelijk van jullie dynamiek.

En ja

‘Ja’  is ook een volledige zin.

Verder lezen