Zo transformeer je een (stads)tuin in een eco-paradijs

Word jij ook zo treurig van het nieuws? Het gaat slecht met de natuur, het klimaat en daarmee onze toekomst. Erger nog, de toekomst van onze kinderen.

Dat betekent dat we zuinig moeten zijn met het beetje natuur dat we nog hebben. Beter nog, draag een steentje bij aan het behoud en vergroten van de biodiversiteit door kleine aanpassingen in je tuin en in de stad. Ook al heb je een klein tuintje, het maakt wel degelijk uit wat je ermee doet.

Verduurzaam je tuin op een klein budget

Het verduurzamen van je tuin hoeft niet duur te zijn. Er zijn tal van betaalbare manieren om je tuin milieuvriendelijker te maken. Sterker nog als je het een beetje slim aanpakt, is het goed voor je huishoudportemonnee.

Hier zijn enkele ideeën:

Bodembedekking

Begin met het zoveel mogelijk verwijderen van tegels en kunstgras uit je tuin. Deze zorgen voor een ecologische dode zone in je tuin. Hier groeit (vrijwel) niets, plus het belemmert de waterafvoer en houdt warmte vast. Bovendien is kunstgras meestal gemaakt van plastic materialen, zoals polyethyleen en polypropyleen. Zeer onnatuurlijk.

Het verwijderen van tegels en kunstgras kan ook de afvoer van regenwater verbeteren en de biodiversiteit in je tuin bevorderen. Natuurlijke vegetatie kan insecten en dieren aantrekken, wat de ecologische waarde van je tuin vergroot.

Verwijder tegels en kunstgras

Het verwijderen kan helpen bij het herstellen van de natuurlijke bodem en de waterinfiltratie. Tegels kunnen de regenwaterafvoer belemmeren, wat kan leiden tot wateroverlast en verminderde grondwateraanvulling. Door tegels te verwijderen en plaats te maken voor bodembedekkers, gras, struiken en bomen, kun je helpen bij het verbeteren van regenwaterafvoer en het bevorderen van een gezonder ecosysteem in je tuin.

Het is echter belangrijk om op een verantwoorde manier te werk te gaan. Als je kunstgras en tegels verwijdert, probeer dan methoden te vinden om deze materialen te recyclen of te hergebruiken in andere projecten of plaats ze (gratis af te halen) op Marktplaats. Bespaar je meteen een ritje naar de stort.

Gebruik in plaats van kunstgras of tegels organisch materiaal zoals bladeren, grasresten, stro of houtsnippers als bodembedekkers. Dit helpt de bodem vocht vast te houden, onderdrukt onkruidgroei en verbetert de bodemstructuur.

Laat in de herfst bladeren liggen

In de herfst hoef je niet noodzakelijk alle bladeren op te ruimen. Laat een deel van de bladeren op de grond liggen als natuurlijke bedekking en voedsel voor bodemorganismen.

Kies voor inheemse bodembedekkende planten

Inheemse planten geven je tuin een natuurlijke uitstraling en helpen bij het onderdrukken van onkruidgroei, het vasthouden van vocht en het bevorderen van een gezonde bodem. Hier zijn enkele inheemse bodembedekkende planten die goed gedijen in Nederland:

• Maagdenpalm (Vinca minor): Met zijn groenblijvende bladeren en paarse of witte bloemen is maagdenpalm een populaire bodembedekker die schaduwrijke plekken goed bedekt.
• Kruipend zenegroen (Ajuga reptans): Deze plant heeft laagblijvende, donkerpaarse bloemaren en groenblijvende bladeren. Het gedijt in zowel zon als schaduw.
• Bosandoorn (Glechoma hederacea): Een kruipende plant met kleine blauw-paarse bloemen en ronde bladeren. Het is geschikt voor schaduwrijke gebieden.
• Gewone salomonszegel (Polygonatum multiflorum): Hoewel niet echt een bodembedekker in de traditionele zin, kan salomonszegel zich verspreiden en een lage dekking bieden onder bomen.
• Wilde aardbei (Fragaria vesca): Deze plant produceert kleine zoete aardbeien en kan zich goed verspreiden om de bodem te bedekken.
• Gewoon zenegroen (Stachys sylvatica): Een schaduwtolerante plant met rozetvormige bladeren en paarse bloemen. Het is ook nuttig voor bijen.
• Kruipend stalkruid (Agrimonia procera): Een inheemse plant met geveerde bladeren en gele bloemen. Het kan zowel in zon als in schaduw groeien.
• Struisvaren (Matteuccia struthiopteris): Voor vochtige of schaduwrijke plekken is de struisvaren een goede optie. Het heeft grote, geveerde bladeren.
• Klimop (Hedera helix): Hoewel soms als invasief wordt beschouwd, kan klimop worden gebruikt als bodembedekker in schaduwrijke gebieden.
• Hazenpootje (Trifolium arvense): Deze bodembedekker heeft klaverachtige bladeren en kleine roze bloemen en kan drogere omstandigheden verdragen.

Bij het kiezen van bodembedekkende planten is het belangrijk om rekening te houden met de specifieke groeiomstandigheden in je tuin, zoals zonlicht, vochtigheid en bodemtype.

Stop met het maaien van gras

Door te stoppen of in ieder geval minder vaak je gras te maaien zorg je voor een beter ecologisch evenwicht in je tuin. Als je stopt met maaien gaan tussen je grasveld wilde planten groeien. Deze planten kunnen nectar leveren voor bijen en andere bestuivende insecten, voedsel en schuilplaatsen voor kleine zoogdieren en vogels, en over het algemeen een veelvoud aan microsystemen die verschillende soorten aantrekken. Het is misschien even wennen om je keurige grasmat omgetoverd te zien in een groot veldboeket, maar je zult zien dat de hoeveelheid insecten enorm toeneemt.

Het laten groeien van bloeiende planten, kruiden en wilde bloemen biedt een overvloed aan voedselbronnen voor insecten zoals vlinders, bijen en kevers. Deze insecten zijn op hun beurt voedsel voor vogels en andere dieren, wat de voedselketen in stand houdt.

Door minder vaak te maaien kan de bodemgezondheid verbeteren. Door de diversiteit aan planten blijft de bodemstructuur intact en wordt de bodemerosie verminderd. Het helpt ook om water te besparen, aangezien de natuurlijke vegetatie beter bestand is tegen droogte en minder irrigatie nodig heeft.

Wanneer grasvelden meer op natuurlijke ecosystemen lijken, wordt het ecologische evenwicht vaak hersteld. Dit kan leiden tot een afname van schadelijke plagen, omdat natuurlijke predatoren en parasieten beter gedijen in een diverse omgeving.

Kies voor inheemse planten in je tuin

Inheemse planten zijn aangepast aan de lokale omstandigheden. Ze vereisen over het algemeen minder water en onderhoud.

Typisch Nederlandse inheemse planten die geliefd zijn bij insecten:

• Margriet: Deze mooie witte bloemen trekken bijen en vlinders aan.
• Klaproos: De heldere rode bloemen van de klaproos zijn aantrekkelijk voor bijen en hommels.
• Koninginnenkruid: Dit hoog opgroeiende kruid trekt veel vlinders aan, waaronder koninginnenpage en distelvlinder.
• Smeerwortel: Deze plant heeft buisvormige bloemen die toegankelijk zijn voor bijen.
• Wilde marjolein: Deze aromatische plant trekt bijen en vlinders aan en wordt vaak bezocht door hommels.
• Grote kattenstaart: Deze plant heeft prachtige paarse bloemaren die bijen, hommels en vlinders aantrekken.
• Grote kaardebol : De bolvormige bloemen van deze plant zijn populair bij bijen en hommels.
• Guldenroede: Deze gele bloemen zijn een belangrijke nectarbron voor bijen en vlinders.
• Wilde peen (Daucus carota): De schermen met witte bloemen trekken vele soorten insecten aan, waaronder vlinders en zweefvliegen.
• Brandnetel: Hoewel vaak als onkruid beschouwd, is de brandnetel belangrijk voor vele rupsen van vlindersoorten, zoals de dagpauwoog. En je kunt er zelfs soep van trekken
• Wilde tijm: Deze kruipende plant heeft kleine bloemen die geliefd zijn bij bijen.
• Paardenbloem: De gele bloemen van de paardenbloem zijn een belangrijke voedselbron voor bijen, hommels en vlinders.

Het aanplanten van een mix van deze inheemse planten in je tuin kan helpen om een gezonde en diverse leefomgeving te creëren voor verschillende soorten insecten, waaronder bestuivers zoals bijen en vlinders. Dit is niet alleen goed voor de insecten, maar ook voor de biodiversiteit en het ecosysteem als geheel.

Composteren

Start een composthoop voor keukenafval en tuinafval. Compost voegt voedingsstoffen toe aan de bodem en vermindert de hoeveelheid afval die naar de stortplaats gaat. Hier zijn de stappen om een composthoop te maken:

• Kies de locatie: Kies een geschikte plek in je tuin voor de composthoop. Het moet goed gedraineerd zijn en voldoende zonlicht krijgen. Een afgelegen, maar gemakkelijk bereikbare plek is ideaal.
• Bouw een structuur: Je kunt een compostbak, composthoop of zelfs een eenvoudige omheining van gaas gebruiken om je compost te bevatten. De structuur helpt bij het behouden van de compost en zorgt voor luchtcirculatie.
• Verzamel composteerbaar materiaal: Verdeel je composteerbare materialen in twee categorieën: bruin en groen. Bruin materiaal omvat droge bladeren, stro, takjes en papier. Groen materiaal omvat keukenafval zoals groente- en fruitresten, koffiedik, theezakjes en grasclippings.
• Laagopbouw: Begin met een laag bruin materiaal als basis, gevolgd door een laag groen materiaal. Voeg dan weer een laag bruin materiaal toe, enzovoort. Dit helpt bij het creëren van een goede balans tussen koolstof en stikstof.
• Vermijd bepaalde materialen: Vermijd het toevoegen van vlees, zuivelproducten, olie, vet, gekookt voedsel, zieke planten en onkruidzaden. Deze kunnen problemen veroorzaken in je composthoop.
• Zorg voor luchtcirculatie: Om ervoor te zorgen dat je composthoop goed decomposeert, moet je ervoor zorgen dat er luchtcirculatie is. Draai de composthoop regelmatig om en gebruik een compostvork om lucht in te brengen.
• Houd de vochtigheid in de gaten: Compost moet vochtig zijn maar niet doorweekt. Voeg water toe als de hoop te droog lijkt.
• Geduld: Compostering duurt enkele maanden tot een jaar, afhankelijk van verschillende factoren zoals het weer, de grootte van de hoop en de materialen. Wees geduldig en blijf je composthoop onderhouden.
• Gebruik de compost: Zodra je compost donker, kruimelig en aarde-achtig is, is het klaar om in je tuin te worden gebruikt. Voeg het toe aan je bloembedden, moestuin en plantenpotten om de bodem te verbeteren.

Een succesvolle composthoop kan een waardevolle aanvulling zijn op je tuin, en het kan je helpen om afval te verminderen en duurzamere tuinpraktijken te ondersteunen.

Creëer een habitat voor dieren

Plaats nestkastjes en voederstations om vogels aan te trekken.

Natuurlijke plaagbestrijding in de tuin

Moedig natuurlijke vijanden van plagen aan, zoals vogels, lieveheersbeestjes en sluipwespen. Plant bloemen en kruiden die nuttige insecten aantrekken en verminder het gebruik van pesticiden.

Sluipwespen en lieveheersbeestjes zijn nuttige insecten die vaak als natuurlijke ongediertebestrijders worden beschouwd vanwege hun vermogen om schadelijke insecten te eten. Als je deze insecten naar je tuin wilt lokken, zijn er een paar stappen die je kunt nemen:

Voor sluipwespen

• Creëer geschikte habitat: Sluipwespen hebben beschutting en nestplaatsen nodig. Zorg voor beplanting met kleine bloemen en struiken waar ze zich kunnen verstoppen en nestelen.
• Plant nectarrijke bloemen: Sluipwespen voeden zich met nectar. Kies planten met kleine bloemen zoals venkel, dille, peterselie, koriander en andere schermbloemigen.
• Vermijd pesticiden: Het gebruik van pesticiden kan sluipwespen doden. Kies voor natuurlijke of biologische methoden om ongedierte onder controle te houden.
• Verminder het gebruik van meststoffen: Overmatig gebruik van kunstmest kan de aanwezigheid van sluipwespen verminderen.
• Laat plantenresten liggen: Laat sommige plantenresten overwinteren in je tuin, omdat ze nestplaatsen en beschutting kunnen bieden.

Voor lieveheersbeestjes

• Plant geschikte planten: Lieveheersbeestjes eten voornamelijk bladluizen. Zorg voor planten zoals afrikaantjes, dille, komijn, koriander en andere planten waar bladluizen zich ophouden.
• Laat bladluizen aanwezig zijn: Een kleine populatie bladluizen kan helpen om lieveheersbeestjes naar je tuin te lokken, aangezien ze hun voedselbron zullen vinden.
• Lieveheersbeestjeshuisvesting: Plaats lieveheersbeestjeshuizen of kleine schuilplaatsen, zoals bundels hooi of stukken schors, waar lieveheersbeestjes kunnen overwinteren.
• Vermijd pesticiden: Vermijd het gebruik van pesticiden die schadelijk kunnen zijn voor lieveheersbeestjes en hun larven.
• Composthoop: Een composthoop kan schuilplaatsen en voedselbronnen bieden voor lieveheersbeestjes.

Houd er rekening mee dat het aantrekken van deze nuttige insecten enige tijd kan kosten. Het is belangrijk om geduldig te zijn en een gezond ecosysteem in je tuin te bevorderen door inheemse planten en natuurlijke technieken te gebruiken.

• Planten en bloemen: Een vijver biedt een groeiplaats voor verschillende soorten inheemse water- en moerasplanten. Deze planten trekken insecten aan en kunnen een schuilplaats bieden voor kleine dieren.
• Bestuivers: De aanwezigheid van water en bloemen kan bestuivende insecten zoals bijen en vlinders aantrekken. Deze insecten helpen bij de bestuiving van planten, wat essentieel is voor de voortplanting van veel gewassen en wilde planten.
• Natuurlijke balans: Een vijver kan helpen bij het creëren van een evenwichtige omgeving waarin predatoren en prooidieren elkaar reguleren. Bijvoorbeeld, libellenlarven eten muggenlarven, waardoor de populatie muggen onder controle wordt gehouden.
• Biodiversiteitsondersteuning: Door het bieden van een verscheidenheid aan habitats en voedselbronnen, kan een vijver de algehele biodiversiteit in je tuin vergroten. Het kan een toevluchtsoord zijn voor soorten die elders in het landschap minder geschikte omstandigheden vinden.
• Educatieve waarde: Een vijver kan dienen als een leerhulpmiddel voor het observeren van het leven in water en het begrijpen van ecologische processen. Het kan een geweldige manier zijn om kinderen en volwassenen bewust te maken van het belang van biodiversiteit en de natuur.

Het aanleggen en onderhouden van een vijver vereist wel wat planning en aandacht voor het creëren van een gezond ecosysteem. Door zorgvuldig geselecteerde planten, geschikte voedselbronnen en een goede waterkwaliteit te bieden, kun je een aantrekkelijke en levendige vijver creëren die bijdraagt aan de ecodiversiteit in je tuin.

Maak een egelgat

Het maken van een gat in een heg om egels (of andere dieren) door te laten, kan de mobiliteit van wilde dieren in je tuin te vergroten en hun leefgebieden te verbinden. Hier zijn de stappen die je kunt volgen om een egelgat in je heg te creëren:

• Kies de locatie: Selecteer een geschikte plek in je heg waar je het egelgat wilt maken. Kies bij voorkeur een rustige plek waar de egels niet te veel gestoord worden.
• Meet en markeer: Meet de hoogte van het gat op basis van de grootte van de egel (ongeveer 13-15 cm in diameter). Markeer de boven- en onderkant van het gat met behulp van krijt of een marker.
• Snijd het gat: Gebruik een scherpe snoeischaar of een tuinschaar om voorzichtig het gat uit te snijden volgens de gemarkeerde lijnen. Zorg ervoor dat de randen van het gat glad zijn om letsel aan de egels te voorkomen.
• Ruim de randen op: Verwijder voorzichtig eventuele scherpe randen of splinters die zich kunnen vormen tijdens het snijden van het gat. Zorg ervoor dat het gat veilig is voor de egels om doorheen te gaan.
• Onderhoud het gat: Houd het egelgat regelmatig in de gaten om ervoor te zorgen dat het open blijft en niet wordt geblokkeerd door groeiende takken. Snoei indien nodig om het gat toegankelijk te houden.
• Creëer een gastvrije omgeving: Om egels aan te trekken, kun je wat natuurlijk materiaal zoals droge bladeren of hooi aan beide zijden van het gat plaatsen om een natuurlijke doorgang te creëren.
• Bied voedsel en water aan: Plaats wat ondiepe schaaltjes met water en voedsel, zoals nat kattenvoer, speciaal egelvoer of insecten, in de buurt van het gat om de egels aan te moedigen om je tuin te bezoeken.

Het maken van een egelgat helpt om egels en andere dieren veilig door je tuin te laten bewegen, maar het kan ook bijdragen aan de algehele biodiversiteit en het behoud van lokale wilde dierenpopulaties.

Hergebruik materialen

Gebruik gerecyclede of hergebruikte materialen voor tuinprojecten. Oude pallets kunnen bijvoorbeeld worden omgetoverd tot plantenbakken, en oude bakstenen kunnen worden gebruikt voor paden.

Kijk op (Facebook) marktplaats voor spullen die je gratis kunt ophalen. Je zult verbaast zijn over de hoeveelheid goede kwaliteit spullen die in Nederland weggedaan wordt.

Kweek en ruil

Kweek je eigen zaailingen uit zaden in plaats van volgroeide planten te kopen. Ruil met je vrienden, familie en buren. Dit is goedkoper en biedt meer keuze aan plantensoorten.

Plant bomen voor een beter klimaat én je portemonnee

Fruitbomen en -struiken kunnen een waardevolle toevoeging zijn aan je tuin en je voorzien van verse vruchten zonder de noodzaak om ze te kopen.

Bovendien verlagen bomen lokaal de omgevingstemperatuur, voornamelijk door middel van een proces dat bekend staat als verdamping en schaduw. In een tijdperk waar tropische dagen steeds vaker zullen voorkomen scheelt elke graad. Sterker nog, het kan zoveel schelen dat mijn kinderen dachten dat mijn ouders, die aan het bos wonen airconditioning hebben. De temperatuur in hun huis is in de zomer zeker 5 tot 10 graden koeler dan ons huis in de stadsjungle.

Hier is hoe het werkt:

Schaduw: Bomen werpen schaduw op de grond en oppervlakken eromheen. Deze schaduw vermindert de directe blootstelling aan zonnestraling, waardoor oppervlakken minder snel opwarmen. Dit kan de temperatuur in de schaduwrijke gebieden merkbaar verlagen.

Verdamping: Bomen geven water af door een proces dat verdamping wordt genoemd. Wanneer water uit de bladeren verdampt, wordt er energie aan de omgeving onttrokken in de vorm van latente warmte. Dit heeft een koelend effect, vergelijkbaar met hoe zweten ons lichaam helpt af te koelen.

Reflectie en absorptie: De bladeren van bomen reflecteren een deel van het zonlicht, terwijl ze ook warmte absorberen. Deze warmte wordt gedeeltelijk omgezet in verdampingsenergie, zoals hierboven vermeld.

Bovendien kunnen bomen indirect bijdragen aan het reguleren van de temperatuur door bij te dragen aan het verminderen van luchtverontreiniging en het versterken van ecologische systemen, wat op zijn beurt helpt om het lokale klimaat te beïnvloeden.

Kortom, met deze betaalbare maatregelen kun je een milieuvriendelijke tuin creëren die niet alleen goed is voor het milieu, maar ook voor je eigen plezier en portemonnee.

Heb jij nog tips, ik hoor het graag. Deel ze hieronder of op social media.